"An Enquiry into Gunpowder Weapons Used by Hülegü in the Middle East Campaign" başlıklı İngilizce makalem, Web of Science ve Scopus indexlerince taranan, Rusya Kazan merkezli Golden Horde Review dergisinde yayımlandı. +
Tarih boyunca Türkler tarafından kullanılmış 50 bin küsür kişi isminin, kaynaklarda ilk geçtiği yaklaşık dönemi ve etimolojisiyle beraber listelendiği muazzam bir çalışma. Türk tarihi için vazgeçilmez bir kaynak eser. Muazzam bir hamaliye örneği ve Türk kültürünün el kitabı.
Küçük ve görüsü kıt adamların yanında, bir dehâ olmanın yalnızlığı var. Başkalarının göremediğini veya görmek istemediğini görmek, orjinal fikirler ile onları hayata geçirecek atılganlığa sahip olmak. Her dahi ve büyük adam gibi çağları aşan bir yalnızlığı ve büyüklüğü vardı.
Çin kayıtlarına göre 680'lerde Göktürk coğrafyasından Çin'e topluca göç eden büyük bir kuş türü 鵽雀 vardı. Çinliler bu kuşlara "Türk Kuşu" 突厥雀 adını veriyorlardı. Çünkü bunlar ne zaman Çin'e topluca göç etse ardından Göktürkler Çin'e akın etmeye geliyorlardı. (TPGJ 139)
"Moğol İmparatorluğu'nda Barut: Tedariki, Kullanımı ve Avrasya Halklarına Tesirleri" başlıklı Yüksek Lisans tezimi, uzun bir çalışma ve kaynak tarama süreci sonunda tamamlayabildim. Çokça bilgi öğrendim ve okumaktan en çok keyif aldığım Moğol tarihi için geniş bir eser bıraktım.
Şu konuya bir açıklık getirelim. KT ve B yazıtlarında sadece birer defa Kök Türük geçiyor. Buradaki ifade 𐰜𐰇𐰛 "kök" okunursa mavi anlamı verir ve kutsallık katar. Küük okunursa "şöhretli" anlamı katar. Devletin adıyla hiçbir ilgisi yoktur ve retorik amaçlı kullanılmıştır +
Kızım 6. sınıf. Sosyal bilgiler dersinde orta Asya Türk devletlerini görüyorlar.
Göktürk devletinin adı Kök Türk devleti olmuş.Ben şaşırdım falan.
Kızım diyor:"Baba, sen tarihçi değil misin? Nasıl bilmiyorsun?"
Dedim "vallaha bana öyle bir update gelmedi."
Ne ara değişti bu?
Timur'un (aslında Temür) hak ettiği değeri ve yeri Türk tarih anlatısında tekrar bulacağı bir zamanın dileğiyle diyelim. Dünyanın en büyük askerî dehâlarından birinin Türk olması, ordularını Türkçe sevk ve idare etmesi gurur vesilesidir ve övünçle anılır.
Orhun Yazıtları'nda "zamanı Tanrı yaşar" diye bir ifade yoktur. Bu okuma ne Eski Türkçe gramere ne de yazıttaki söz dizimine vs. uygun. Zaten yazıt bilimcilerin büyük kısmı da bu ifadeyi "Öd Tengri aysar", yani "Kutsal Zaman buyurunca" diye çevirir. +
İstifade edeni bol olur umarım. Türkiye'de hiç kullanılmamış iki Çince kuşatma günlüğü ışığında, dünya askerî tarihinin önemli iki kuşatmasını ele aldım. Taktik ve teknoloji bakımından mühim bu kuşatmalar Jin Hanedanı'nın sonunu hazırladı+
Runik harf, Uygur harfleri ve Arap/Fars harflerine kıyasla şu anki alfabe Türkçeyi yazmak için oluşturulmuş en iyi alfabe. Kül/Köl, Ton/Tun problemi (Göktürk), Timur/Temür problemi (Arap harfleri) gibi tonla tarihî problemin altında bu var. Alfabenin amacı doğru ve kolay okutmak
Yeni açılan Çinggis Ha'an Müzesi'nde sergilenen Göktürk heykel başları. En üstteki Şivet Ulaan'da bulunan bir heykel başı, en alttaki ise Nomgon 2'de yeni bulunan heykel başıdır. Bu ikisinin Elteriş Kagan zamanından kaldığı söylense de hâlâ tam belli değil. Mongoloid yüz baskın.
Solda Moğolistan'da Çinggis Han Müzesi'nde çektiğim Modu Chanyu'nün (Mete Han) bir heykeli.
Sağda Türkiye Pınarbaşı'nda bir Modu Chanyu (Mete Han) Büstü.
Her iki kültürün atası addeddiği bir hükümdara, antropolojik olarak iki farklı bakış ve anlayış...
Güyük Han'ın 1246'da Papa 4. Innocent'e yolladığı Farsça mektubun giriş kısmı Türkçedir ve şöyle başlar:
Mengü Tengri Küçünde
Kür Ulug Ulusnung Taluynung
Han yarlıgımız
(Ebedi Göğün Gücüyle, Büyük Ulus'un Okyanus Han'ı, fermanımız)
Kazak Kaliolla Ahmetjan'ın çizimine göre, ağır Göktürk süvarisinin bir rekonstrüksiyonu. Eski petroglifler dışında yazıtlar da, Göktürk başarısının altında bu tip ağır süvarilerin yattığını göstermektedir.
Çinggis Han'ın dış görünüşü hakkında
@the_jackmeister
'ın çok iyi bir video serisi var. Mavi gözlü veya kızıl saçlı ya da tenli olduğuna yönelik kayıtlar yanlış aktarımın eseri. Sakalları biraz daha gür, klasik Moğol tipli biriydi ve elbette zenci değildi +
678 yılına tarihlenen, Ulaanbaatar'ın 160 km batısında, Tuul Nehri kıyısında bulunan, Tang hizmetindeki Türk görevlilerinden Pugu Yitu'nun 仆固乙突 (Bugu İltut?) Klasik Çince mezar kitabesi. Dedesinin ismi Gelan Bayan 歌滥拔延 (Kulun Bayan), babası Sifu 思匍 (Sebeg) idi.+
Moğolistan Devlet Üniversitesi'nin düzenlediği sempozyuma, ilk dönem Moğol-Song Savaşı'ndaki (1234-1241) barutlu silahları incelediğim bir bildiriyle katkıda bulunacağım. Umarım bu alana yeni bir katkı niteliğinde bir bildiri olacaktır.
Muazzam bir çalışma. Özellikle bir çırpıda Hosung Shim'in posta sistemi makalesini okuyup bitirdim. Kitapta yazdığım tespitlerin büyük kısmını onuyor ve eklemelerde bulunuyor. Jin ve Song fetihleri de güzel özetler sunuyor. İsenbike Togan hocam da önemli katkılar sunmuş.
15 günlük Moğolistan seyahatimin 8. günündeyim. Tonyukuk yazıtları artık yerinde değil. ilk satırdaki meşhur Türk ise okunamayacak hâle gelmek üzere. Yaz Okuluna tek Türk katılımcı olarak yazıtları Rus, Alman, Kore, Çin ve Japon araştırmacılara tanıtıp yeni yerinde duygulandık
Çevirinin yorumlanışı hatalı. Mavi renkten ve mavi zeminli bir bayraktan hiçbir Çin kaynağında bahis yok. "Sancaklarının üzerine altından kurt başı koyarlar" ifade bu. Roux bunu gerçek bir kurt başı şeklinde yorumlar, diğerleri ise kurt başı şeklinde bir figürün bağlanması olarak
Tuğrul Çavdar hocamızın belgelerle kanıtladığını gördüğümde coştum. Mitolojik sebeple filmde gök mavi üzerine altın kurt başı tasarladığım Türk Budun (Göktürk) bayrağı, Çin kaynaklarında da gök mavi/ak üzerine altın rengi kurt olarak geçiyor. Tesadüf olamaz. Tengri bizimle.
Türkiye'de Kür Şad olarak bilinen Ashina prensinin ismi Jieshe 結社 (kiet-žia) Türkçe açıklanacaksa Kırça olabilir. Baştaki karakterin Kır olduğu, diğer kelimelerle kıyaslanınca kesin gibi. En sonki shuai 率 ise isme dahil degildi.
Soyluların kanını dökmeme geleneği yüzünden, Rus' knezlerini nasıl öldürürüz diye düşünen yaratıcı Moğol aklının çözümü: Üzerlerine festival levhası konan Rus' knezleri altta ezilip boğulurken Sübötey ve ba'aturları müzik eşliğinde levhanın üzerinde yiyip içip konuşuyor...
1/ Mongol victory feast after the Kalka River battle, 1223.
One of the most well-known stories from the Mongols' western campaigns was the defeat of the Qipchaq-Rus' force at the Kalka River, and how the Mongol leadership feasted upon planks laying atop of various Rus' princes.
Çinggis Han Ulusal Müzesi'nde fotoğrafladığım, 13. yüzyıldan kalma otantik bir Moğol kılıcı. Orta Doğu'ya gelmeden önce eski Türk ve Moğol kılıçlarının düze yakın veya hafif eğri olduğu, fakat daha sonraki devirlerde gitgide eğrileştiği (scimitar) görülüyor.
Dolayısıyla gerçekte Göktürk de Köktürk de hatalıdır ve Batı literatüründe genel olarak devlet sadece Türk ile ifade edilir. Bizim kitaplarda galat olarak ve eski Alman literatürünün etkisiyle Göktürk ifadesi yerleşmiştir.
Xiongnu'ların adını taşıyan Moğolistan'ın yeni havayolu şirketi Hunnu Air ile seyâhatten sonra, 2023 Genç Mongolistler Yaz Okulu için Moğolistan'dayım.
"Irk" kelimesinin yine gerçek anlamından farklı kullanımı. Cengiz ve Hülagü isimli kişiler elbette yok. Olsa olsa Çinggis veya Hülegü/Hüle'ü var. Son cümleyi bir iddia olarak ortaya atmak için modern Moğol çalışmalarından tamamen bihaber olmak lazım. Gayribilimsel ve gayriciddi.
1-Moğollar Türk değildir. Türkler ve Moğollar aynı coğrafyada yaşamış iki farklı ırktır. Cengiz Han da Türk değildir, Hülagü de. Moğol İstilası bir fetih hareketi değildir. Tamamen şiddet gösterilerine dayalı zaferlerden ibarettir.
Uluslararası literatürde üzerinde pek durulmamış, bugün hâlâ müzeye taşınmadan Moğolistan'da açıkta dikili duran eski Türk yazıtı Küli Çor/İh Höşööt Yazıtı'dır. Özellikle eski Türklerin savaş algısı, savaş taktikleri ve ünik kelime/terimler konusunda çarpıcıdır.+
Moğolistan'da yaz aylarında yoğunlaşan yıldırımlar ve çadır yangınları, Çinggis Yasası'nda Moğolların yıldırım korkusu, Cada Taşı (Tr. Yada) ve kullanımı, Tuluy'un Çince yazımının yıldırımla ilişkisi vs. konulara değindiğim yeni bir yayın.
Konfederasyonun ismi Türk veya Türük'tür. "Kök" okunsa dahi bunun günümüz Türkçesine aktarımı Gök olmaz Göğ olur. Ayrıca Gök dendiğinde hatalı olarak gökyüzü akla gelir, halbuki Kök renk ifade eder, gökyüzü ise Tengri'dir. Ayrıca Kök okunacağı kesin de değildir (bkz: Küük)
Modern Çince telaffuz sözlükleri ve uyak sözlükleri ışığında di 狄, "Türk" olarak okunamaz. Karlgren, Baxter ve Pulleyblank sözlüklerine bakılabilir. Kelimenin etimolojisinin kurt veya ateşle bir ilgisi yok, sadece radikaller benziyor. Göktürkler ile di'ler arasında bin sene var
İlk Çince metinlerde Tü(r)k sözcüğünün yazılışı .... Kurt ve Ateş ... Demek ki Çinliler, Türkleri "kurt" ve "ateş" ile özdeşleştirmişlerdi. Türk mitolojisine göre ateşi Türkler icat etmiştir. Kurt konusu ise malum ...
Toplantıya göre bulunan yer Tonyukuk ve Kül Tegin'deki gibi anıt mezar kompleksi. Bark, sunak taşı, balbal ve heykeller var. Balbalların bazılarında Dağ Keçisi var. Yazıtın iki yüzü runik Türkçe üçüncü yüzü Soğdca. "Kutlug Kagan Türk Tengri", "Tümen Tümen" kelimeleri okunmuş.
Bunlar Eski Türk Şamanizm'i diye diye eski Türk dinini Kelt mitolojisi kılığına bürümeye çalıştılar. Ülgen vs gibi Erken Orta Çağ'da olmayan modern tanrıları eski Türk dinine yamadılar. Halbuki eski Türk dini Tengri'nin egemen olduğu, diğer birkaç varlığa da inanılan henoteizm'di
"Moğolistan'daki Türk Kültür ve Uygarlık Eserlerinin Bugünkü Durumu" başlıklı makalem Bugu Dil ve Eğit. Dergisi'nde yayımlandı. 2 Ağustos'taki ziyaretime binaen Tonyukuk Yazıtı'nın toprak altındaki, Elizaveta-Clements'ten beri bilinmeyen yeni tamgasının detaylı fotoğrafları +
Ögödey'in ölümüyle başlayıp Çinggis'in kardeşi Otçigin Temüge'nin darbe girişimi ve Ögödey Hanesi x Tuluy Hanesi çatışmasıyla tavan yapan süreci incelediğim "Tereddüdün Ölüme Sürüklediği Bir Moğol Hatunu: Ogul Kaymiş" başlıklı kitap bölümüm yayımlandı:
Timur sanılanın aksine bir göçebe ordusu kumandanı değildi. Aksine ateşli silahların önemini kavramıştı ve başkenti Semerkant'a tüfek ustalarını yerleştirmişti. Fatih Sultan Mehmed Timur'la karşılaşsaydı, kendisindekiler gibi karşısında da arkebüz, humbara ve toplar bulacaktı.
13. Yüzyılda Moğol Yılbaşısı:
"Yılbaşında, Beyaz Şenlik dedikleri kutlamaları yaparlar...Herkes, birbirlerine beyaz şeyler hediye eder, şenlik yaparlar ve birbirlerine 'Size iyi şanslar, yeni yılda yapacağınız her şey iyi olsun!' derler."
Marco Polo, Harikalar Kitabı, s. 199
Kül Tégin kuzeydeki boylarla savaşırken daha çok "yagız" atlara, batıdakilerle savaşırken daha çok "ak" atlara binmektedir. Önemli bir simgesellik! Alt metindeki psikoloji ve propagandayı görmek gerek...
Sühbaatar Meydanı'na doğru bakan, Moğol Parlamento Binası girişindeki Sübötey (Orta Moğolca telaffuz) veya Sübööte (bugünkü Halh Moğolcası telaffuzu) ve Muqali (bugün Muhule) heykelleri. Atın kuyruğunun bağlılığından sadak ve yayın yerine kadar ayrıntılı ve doğru betimlenmiş.
Bu tip Batı Türklerine ait tiplemelere para ve duvar resimlerinde bolca rastlıyoruz. Bamiyan'dan bir örnek ve Türk-Şahilere ait bir para üzerindeki tasvir. Afrasyab Duvar Resimlerindeki Göktürk tiplemeleri zaten meşhur. Tipleme "ilk olmasa da" mezar tokasında olması çok mühim.+
Moğol saldırısını salt bir bozkır gücünün sadece bozkır taktikleri ve ordu düzeniyle gerçekleştirdiği, yakıp yıkmaktan ibaret ve idari bir yapı kurmaktan uzak bir durum olarak görenler yanılgı içindeler. Dönemin gelişmiş silahları,doğu ve batının dâhileri bu yapının hizmetndeydi
Ateş kültü 5. yüzyıl Gaoche Türklerinde Odtegin olarak mevcut. Moğollarda Otçigin mâlum. Kimi iddialara göre de Kül Tegin bizzat "kül prens", yani evin en küçük oğlu, ocağın vârisi. Kül âdeti eski göçebe geleneğinin Anadolu'nun bir olmuş halklarına yansıması.
Türk veya çoğul Türküt'ün Çince yazımı Tujue 突厥 imlerindeki tu imi 突, mağara 穴 ve köpek 犬 radikallerinden oluşuyor. Bu da Göktürklerin mağaradan çıkış ve bozkurt efsanesine işaret etmektedir.
Bumın/Bumin ismi bu aralar epey bir meşhur oldu. Anlamını merak edenler için genel olarak literatürde iki hipotez mevcut. Çin kaynaklarında Bumın'a Tumen 土門 deniyor. Bu, yazıtlardan daha eski bir isimlendirme. İlk hipotez isminin "Tümen" olması gerektiğini ileri sürüyor +
O hâlde Roux'nun ısrarla üzerinde durduğu gibi Eski Türklerde "hayat ağacı"na dair pek çok ize rastlamak mümkün. Dolayısıyla yılbaşı ağacı mevzusunu, en azından ağaçların önemi bağlamında eski Türklerle tamamen alakasız bir durum olarak da görmemek lazım.
Ulaanbaatar'da geçtiğimiz yıl açılan 9 katlı Çinggis Han Müzesi. İlk katlar Xiongnu, Ruanruan, Göktürk-Uygur (4. Kat), Kitan vs dönemlerine ayrılmış. Özellikle bundan sonra bu müzeyi ziyaret etmeden 13. yüzyıl Moğol İmparatorluğu kültür tarihinin yazılamayacağı kanaatindeyim. +
Moğolların 1259 yılında, Ayn Calut'tan daha beter şekilde yenildikleri ve Möngke Ha'an'ın kale önünde ölümüyle sonuçlanan Çin'de bir yenilgileri var. Bununla kıyaslayınca Ayn Calut devede kulak. Bu iki yenilgiyi kıyaslayacak bir makaleye ihtiyaç var anlaşılan.
🎥 Moğol makinesini durduran köle: Baybars
📎 Sivas köle pazarında satıldıktan sonra memlûk olarak yetiştirilen Baybars; 1250’de Fransa kralını esir ederek adını duyurdu.
⚔️ 3 Eylül 1260’ta vuku bulan Ayn Calut zaferinde Moğolların yarım asırlık yenilmezliğine son verdi.
İstanbul Üniversitesi'nde düzenlenen 4. Türk-Moğol Tarih Çalıştayı'nda, "Moğolların Avrupa Seferi'nde (1236-1242) Zehirli Gaz Saldırısı ve Kullanılan Çin Silahları Üzerine Bir İnceleme" başlıklı bildirimi sundum.
Eski Türkler hakkında dizi, film çekip hâlâ piyadeler hâlinde ve longsword tarzı kılıç tokuşturmak askerî tarihi hiç anlamamak demek. İngilizce scimitar denen eski Türk süvari kılıcının temel işlevi, yaklaşan düşmanı kından âni çekişle kesmekti. +
Göktürk halkının büyük oranda Mongoloid olduğunu söylediğimizde eski Türkleri sarışın yapmaya çalışan zevât karşı çıkmıştı. Göktürkler arasında İrani tipte olanlar da azdı, annesi Soğdlu olan birinin hükümdar olamamasından bellidir.
Aşina'dan DNA örnekleri geldi. Iranic hipotezi de çürüdü ancak Orta Çağ Turkic profiline de benzemiyorlar.%97 doğu Avrasyali, Mongolic-Tungusic bir profildeler. Tabii hanedan karışımları ihtimali de var.
Orhun Yazıtları ve Moğolistan'daki diğer bilumum Türkçe yazıttaki "Türk" veya "Türük" isimlendirmelerini bir etnik köken ifadesi olarak alan popüler ve popülist kişiler var. Bu dönemde "Türk" bir boybirliğinin ismiydi. Uygur yazıtları "Türk" ile bu düşman konfederasyonu anmaktadı
Sakarya'dan sonra taarruz edilmesi gerektiğini ve taarruzun başarıyla sonuçlanabileceğini söyleyen tek kişi Mareşal Gazi Mustafa Kemal idi. Tüm fikir, planlama ve taarruz ondan çıktı ve onun idaresinde gerçekleştirildi. Büyük Taarruz demek Mareşal Gazi Mustafa Kemal demektir.
Kastedilen elbette, Yol Tengri, Kök Tengri gibi zamanın ruhu, zamanın kendisinin kutsallaştırılması...Bu bağlamda Kaşgarlı'daki Ödlek terimini de hatırlamakta fayda var.
"Blue Eye Samurai", son zamanlarda seyrettiğim en iyi animasyon. Dönemin Japonya'sının kültürünü, şehirlerini, giyimini bir tarih kitabının yapabileceğinden bin kat daha akılda kalıcı aktarıyor. Artık Japon kültür hegemonyasını eski Türk bozkır kültürüyle değiştirme vakti geldi.
Ekleme olarak "Türkiye" veya "Türklerin ülkesi" kavramı ilk kez Menandros'ta "turkhia" olarak yer alır. Türkçe yazılmış ve son araştırmalarda tarihi tespit edilebilen ilk metin 716 yılına tarihlenen Tonyukuk Yazıtı'dır. Mogol ise kelime olarak muhtemelen daha eskidir.
"Türkistan" yer adı 639 yılına ait bir Soğdca metinde görülür. II. Türk Kağanlığı'ndan kalma anıtların tarihi ise 732–735 yılları. "Moğol" adı ise ilk kez Tángshū (唐書) Kitabı'nda 945 yılına ait bir kayıtta görünür. Öncesindekiler (Siyen-pi, Kitan vb.) ona akraba topluluklardır.
Bu ilk kitabımın ilk iki kısmında Moğolistan'ı Çin ile bağlayan posta yollarını ve posta sistemini, Orta Çağ Moğol çadırlarını ve kamp düzenini birincil kaynak alıntılarıyla incelemiştim. Ardından az kullanılan bir Çin seyahatnamesinin çevirisini yaptım.
1234-1241 yılları arasında Ögödey'in oğulları Köten ve Köçü Song'a karşı Çin'de savaştaydı. Aynı dönemde prenslerin çoğu Avrupa seferindeydi. Bir birlik Hindistan'a akın için gönderildi. Çormaqan Noyan 1236'dan beri İran ve Anadolu'da çarpışıyordu. Moğol askerî gücü, zirvedeydi.
Birkaç sene önce alıp okumuştum. Yazım ve inceleme tarzı ile tam bir elkitabı hüviyetinde. Çevrilmiş olması çok sevindirici. Tabii bu derece geniş çaplı bir konuda ayrıntılar yeterli değil ve bazı hatalar mevcut. Ama askerî tarihe ilgili herkesin kitaplığında olacak başucu eseri.
YENİ /
@Prof_TimothyMay
’in usta kalemi ve
@MustafaUyarDTCF
’ın yetkin çevirisiyle Moğol ordusunun asker alımından eğitimlerine, talimlerinden teçhizatına, sevk ve idaresinden ikmal sistemlerine kadar bütün yapısına hâkim olacaksınız.
"Ama Mustafa Kemal öfkeden küplere bindi. Özellikle Menemen halkının asteğmen Kubilay'ı öldürenleri alkışladığını öğrenmek onu çileden çıkartmıştı. Kullandığı terimleri Fransızca'dan ödünç alarak, Menemen'in ville maudite (lanetli kent) ilan edilmesini istedi."
A. Mango,s. 458-9
Moğol İstilası ile ilgili bilgiler ihtiva eden Süryani kaynakları da Çinggis'in Harezmşah seferinden veya Sübötey ve Cebe'nin süvari akınından bahsederken "Türkler" demektedir. Bu durum tarihî olarak Türk ve Moğol kültürünün, exonimde bir ve aynı algılandığını göstermektedir.
Moğol İmparatorluğu bünyesinde, Türklerin de dahil olduğu bozkır kültürünü barındırıyor. Sübötey Kıpçaklara "siz bizim kardeşlerimizsiniz" derken, İbnü'l-Esir "Türk" kelimesini Moğolları da kapsayacak şekilde kullanırken arkada yatan bir sebep vardı.
Sübötey Noyan (yazı Moğolcasında Sübe'etey) 72 yıllık ömründe Çin'e, Orta Asya ve İran'a, Rusya'ya, Gürcistan'a, Macaristan'a karşı toplamda kayda geçen 35 muharebeye katılmıştı. Yaşlılığında öz yurdu Moğolistan'a dönüp öldü. Dünya tarihinde pek az askere nasip olan bir kariyer.
Daoist Changchun'un (Qiu Chuji) Çinggis Han'ın yanına giderken tuttuğu, Moğolistan ve Orta Asya hakkındaki altın değerindeki "Batıya Yolculuk" (Xiyouji) eserinin yeni İngilizce çevirisi çıktı. 1930'lardan kalma Waley'in köhne İngilizce çevirisi artık geçilmiş durumda. +
Yazar bu bilgiselde, Bağdad'ın Moğollar tarafından sanıldığı derecede bir yıkıma uğramadığını, kitapların tam tersine kurtarıldığını vurguluyor. Özellikle benim de daha önce yazdığım Hülegü ve Nasireddin Tusi ilişkisi, yeni bir kütüphanenin kurulması da bu bilgiseli destekliyor.+
Je voudrais profiter de ce fil, plus nuancé que ne pourrait le laisser craindre son intro, et sourcé (même s'il y aurait à redire sur certaines sources), pour rebondir sur la question des violences qui suivirent la prise de Bagdad, et plus généralement les conquêtes mongoles. 1