Di qezayé ma estê. Nê di qezayî de tenya Dimilkî yêno qal kerdene. Pero dewî, mezrayî zî safî Dimilîyê. Tek dewa kurmancan yan zî tirkan nê cayan de çinîyo. Nê di qezayî; DaraHênî-Genc û Pilomorîye-Pülümür.
Şima belkî zanê belkî zî qet nêeşnavîto (nêheşno). Mîyanê Dimilîyan de yew merdim esto. Nameyê xo „Xerîbzeman“ o. Edebîyatê Farsan de Omer Hayyam bêro çi mana, Xerîbzeman zî Dimilkî de o yo. Rubayîyê ey zaf weşê zaf. Bivênê û biwanê. Tam bigêrê qelemê ey ra. Emrê to derg bo bira.
Ma de çekuyê "por" û "gijîkî" eceyibê.
Zaf cayan de Gijik manayê Porî dizno.
Gijîk, por ke derg bî, bî lule lule, kewt têmîyan ey ra vanê. Gijikin sey "kivircik"ê tirkî yo. Meselen: No halê to çîyo. Porê to mendo sey darê sincînî. Nê gijikanê xo biqesne/biterne/bibirne.
HEŞ
Heş, kulturê ma de sey yew heywan nîyo. Se vacî? Seke merdim ser koyan de, çole de mendo û şarê xo ra visîyayo û bîyo xerîb, henî. Heş, nêm heywan nêm însan o. Ser heşî zaf estanikî estê. Nê estanikan de kêynayan remneno û bi înan zewecîno. Çîyo ke eceyîb.
Dimilkî de,”Tesellîya mi to ra kewta!” lafi vardir. Buruk bir acıyi anlatir. Yaklaşık, “Senden ümidimi yitirdim artık”a denk gelir. Bir de “Mi destê xo to ra şuto” vardır ki, cok acıdır. Aşk, sevgi bitiminin final cümlesidir, “Artık seninle olamam, benim için bitmişsin” demektir.
Na çekuye Arapkîya no vatîş Farskî yo, no vateyê verênan Almankîyo, nêzana çi. Qet muhîm nîyo. Şima ke wazenê no Dimilkîyo belengaz dewlemend bibo, o çax cavirdê nê şekl û şemelan. Çi ame fikrê şima metersê, binusnê...
Milet wendo yan nêwendo qet xemê mi nîyo. Ez dimilkîyî seba xo nusena. Wazêna, çend serrî bînî, pêyser qayitbikerî û xo ra vacî; hele mi serranê raverde de çi nusno û se nusno...!
@NParhoon
HEŞ
Heş, kulturê ma de sey yew heywan nîyo. Se vacî? Seke merdim ser koyan de, çole de mendo û şarê xo ra visîyayo û bîyo xerîb, henî. Heş, nêm heywan nêm însan o. Ser heşî zaf estanikî estê. Nê estanikan de kêynayan remneno û bi înan zewecîno. Çîyo ke eceyîb.
Her merdim, bi xo, heyatê xo, xo ra keno hepis. Ti biwazê- mewazê, ti bi xo, dormê xo ra çeper virazena. Embaz, dost yan zî heval, o wo ke, çepero ke, ti dormê xo de virazena, neyî, werte ra weda ro. Eger etrafê to de kesek mebo, no çeper her roj beno teng û to xendeqneno.
Zaf însanî estê. Qaşo kok ra Dimilîyê.
Merdim Dîyarbekirijo, vano; "Abê bîlîsen biz de zazayix, ugretmediler bize."
Yaw, de bota şo!!!
Ti vana Diyarbekir de nê, Alaska de bîyo pîl.
Wilahî, şarê Aksaray-Ekecik î, nînan ra hezar rey dahîna wayîr vecîno Dimilkî ra.
Şu arkada duran büyük heybeye Dimilkî “Gale” denir. Bu normal, bilinen bişey. Ama, eger birinin ağzı büyükse, ona lakap takıp kızdırmak için bu gale olur “Feko Gale”. En çok da bunu anneler yapar çocuğunun eğer ağzı büyükse ve kendisini deli etmişse.
Nê Puturgeyijî, Gergerijî, Mutkîyîjî, Xinisijî qaşo Dimilkî qal kenê.
Yaw nê kotîyê, kumcayê, çarayê!
Ez emrê xo de nînan ra kesî tîya de nêdî. Ma tofan kewto nînan ra! Pêro pîya asîmile bîyê? Se bîyo nînan ra? Nînan ra yew merdim çinîyo tîya de bi dîyalektê xo çîyek binusno?
Waşt xatir, eşt pencere ra xo teber
7-Merreyo qiçkek va “ey vengo bimbarek!”
Çimanê xo de berreqayîşo rindek, zerrîya xo de sûkunet.
Dikî ra va “her daîm to ra hûrmet.“
Her cayê kutikî maç kerd,
“Ti xelaskarê min a, her daîm to ra rûmet!”
Çend şewî qedîyayî ti zana?
Dergan ra derg,
Tarîtîyan ra tarî
Pukan ra puk
Serdan ra serd
Tenyatîyan ra tenya
Her şewe, sey şewanê qutiban bî.
Nêm serre bî, her şewa mi.
Bê to.
Ez vana no ziwan bimbarek o, şima mi ra yeqîn/inam nêkenê. Cehwer o cehwer, şarabê hezaran serrîyo. Nê cehwerî ra biewne, qilme ke nê şarab ra bişime, temam o temam. Ne çimê to teber de manenê ne zî nefsê to çîyê bînan ra şono. Xora Dimilîya vartoyijan sey awa koyan zelal a.
MERRE yo QİCKEK
1-Merre yo qickek kewt ambar
Lazutê zerî vet teber
Bi didanê qiçkekî kewt ver
Koça koça xo ya herkes ra bêxeber.
2- Dik dî merreyî zaf vêşan
Va ey ra, “ho hooo, helal û weş bo to ra.”
Mi pîsîngo çeqqerî dî, yêno na het ra
Kergî vengê mi danê ez şorî tiya ra
Xeyalê min o qiçtîya...; Kêyeyê mi bibo, pêro desê ey cam ra bibê. Tîje zimistanî ke da piro, zerê kêyeyî de germîya weş û roştîya (roşna) berraq bibo... Welat de zimistan zaf serd bî, coka no xeyal zeleqîyo (padusîyo) aqlê mi ra.
No foto Dêrsim de ameyo antene. Yew xorto dêrsimij anto. Dimilkî de nameyê na pisînga pîle çîyo ez nêzana. Kam ke zano ma zî bander bikero. Farskî vanê Sîyah Goş.
Xoce Nesreddîn eslê xo ra Afganîstan ra wo. Aryen o. Herkes ey Tirk zano. Nêêê. Wextê Moxolan de o zî sey Mewlana amo şaristanê Qonya. Meseleyê Nesreddînî pêro Tacik û Afganî zî zanê.
Gelo, ma ra yew merdim çinîyo hîkayeyê Xoce Nesreddînî ser ziwanê ma bitado?
Adir, hîna zî vêşeno, na zerrîya min a wêranî de.
Ez to ra hesret, ti mi ra têşan.
Ti tenya virare bîyare mi. O wext, rêyna gur be gur, kilê ma şewla danê... Çîkê eṣqê ma pijiqînê çar hetê heyatî ra.
Tarîx ra bige hetta ewro yew medrese de zî bo, Dimilkî ca nêgureto. Pêro şagirdê Dimilîyan medreseyan de kurmancî ders guretê. Bender bîyê kirdaskî ra. Eger tenya yew medrese destê ma da bibîyêne nika hezaran kitabî vecîyaybî.
Biewnê, Quran 2022 ye de ameya tadayane.
Mi vizêrî ser Xirvatîstanî yew dokumanter temaşa kerd. Yaw, welatê ke çixas weşo. Her cayê welatî de bereket fîj dano. Ê koyî, royî, birrî, golî, girawî.. no mîmarîyo weş û delal. Wille ez heyran menda. Çar mîlyon kes, erdî sey bazin sey gerdan neqişno. Helal bo xirvatan ra.
Her ca de şilîye varêna. Şaristanê Basel ra bige hetta Koln. Ge ge ti vana asmên qilaşîyo ra. Çend roj bî nêvindana. Sey çirr, cor ra rişîno. Hamnan cayê xo dayo payizî. Tabî, her ca de vaş û birr, roşan keno. Bereket her ca de pijîqîno.
Vewre û Xalîyî...
Yêno vîra mi, welat de vewreyê (vore) ewwelîn ke bivardîyêne, -qeyî nêzana her tim şewe varayêne- a roje milet xalî û caciman eştêne teber û serê vewre de înan temîz kerdêne..
Şewdirê şima wa xeyrîn bo. Roje ke çi berraqîya wa.
Nê rojê wînasîyan de merdim waştîye-maştîye nêwazeno. Surahîya awa cemedîyayî, waştîyay ra hezar qat hewlo.
Germ, nika ra kemer û kuçan vêşneno. Darî, mergî, hegayî xora emman emman kenê.
Eceba merdim eşkeno bivaco mîmarîya Dimilîyan esto? Ez bi xo vana, “heya esto!” Dewa ma de banê di qatî estbî. Keyberî, kerangî, Andalê zerrê desî, kerra yê(kemer)koşeyan, pencereyê usn.Pêro bi destan ameybî viraştene.
Heqibeyê mi hedî hedî beno veng (tal). Kam ke waşt, mi da înan. Wextê xo ra bige hetta fikranê xo. Derzîne ra bige hetta andalan. Xora ez teftalê zaferîyan ra hes nêkerdêne, nêkena. Çixas şenik (tay) bo, barê mi zî hende beno sivik.
Yew nefes, yew waştîya şîrîne mi ra bes o.
Ruhê mi vazda vazdaaa... Aşman, serran.... Serrî, ser serran ra vîyartî. Seranser vazda ruhê mê. No vazdayîş sey remmatîyaybî. Axir keserîya! Cayê tenha da sey fîlê extîyaran dêm bî. Endî bi nefeso giran, bi hareketê hêdîyan ewneno derûdormê xo ra.
% ra PANCAS
Xo be xo mendîm.
Ez, bê to
Ti, bê min
Nê dîyarê durîyan de.
Bê rojek.
Ez to, ti mi bivîne.
Şewê to ez bibî
Rojê mi zî ti.
Kam zano...
Ihtîmal.
Şans.
Tale.
Heyat, weçînîtîş o!
Ya no, ya o.
Belkî beno hol...
Belkî
Ruhê ma benê şa, dinya bena şen.
Kam zano?
De vac mîrê mi de vac...
Nê bêbextan ra ma çi wext pêsîrê xo xelesnenîm.
De vac mîrê mi de vac...
Emrê ma çi wext tenya ma ra maneno.
De vac mîrê mi de vac...
Ma çi wext sêy koyanê xo berz û biheybet asenîm.
Çi mîmarîya delal. Çi efsunî. Çi estanikî. Çi gencî. Çi qickekîya şîrînî. Çi eşqê dest u çimî. Çi perspektîvê balkeş. Çi pencereyê weşî. Çi balkonê rindekî. Çi destrenco pîl. Çi fikro origînal. Çi rengê delalî. Çi desê tarixî....
EGER
Eger şîîra mi de
Vilîlkan bivecê
Yew mewsîmê mi mireno
Eger şîîra mi de heskerdîşî bivecê
Di mewsîmê mi mirenê
Eger nanî bivecê
Hîrê mewsîmê mi mirenê
Eger azadîye bivecê
Pêro serra mi mirena, ez zî mirena.
Şêrko Bêkes
Sinema da ilk Dimilki şarkının Y. Güney‘in Duvar filminde, Kadri Karagöz‘ün besteleyip söylediği „haydê rê“ oldugunu bilir miydiniz. / Şima zanê, tarixa sînemayî de verê evvel dêyîra Dimilkî kam vato. Fîlmê Yilmaz Guney’î, yê Duvar’î de Kadri Karagöz. Nameyê dêyîre „Haydê rê“ ya!
Ard berd, feryad û fîgan kerd, hezaran rêy derûdorê xo ra nifiran kerd. Ne kesek hetkarîya ey kerd ne kes bi çiman zî bo destegê ey da. Tenyeyan ra tenya, bêkesan ra bêkes mend. Dest û payê xo ginayî wara, bêvengîye xorî kewt kar. Serencam desttal cayê xo de sey dara huşke mend.
Bi Dimilkîya Şîrîn,
Romano Newe!
"Şewa Payîzî, romanê mi yê hîrêyin yo kirmanckî yo. Planê nuştişê nê romanî, rew ra aqilê mi de estbî, la karan û wextî, firsend nêdabî mi ke, ez dest cikera. Mi ke firsendo verên dî, dest cikerd. Nuştişê ey nêzdîyê çar serrî wext girewt.."
Ti çixas ziwanan bizanê, hende zî azad bena. Fikrîyat bi ziwanan hîra beno. Tengayetî zî giredayîya, nê prensîbî yo. Eger miletê ma, cayê Tirkî de Îngilizî bizanitêne na dinya ma ra dahîna weş ameyêne. Fikr û ramanê ma çixas hîra bîyêne. Xeyalê ma çixas rengareng bîyêne.
Şar şono feza de bi lazerî, asteroîdan perçe perçe keno. Keno ke wa mêro dinya ra medo piro.
Ma hîna kewtimê dima ziwanê xo. Hele biewnê nê feqîrîya ma, nê talê sîyayê ma.
Yaw de bê xo perçe purçik meke ha!
Ma de çekuye ke zaaaaaf weş esta.
Merdim na çekuye bi nonê tîrî weno, wenooo...
ROŞAN
Kurmancan ra bivacê, endî eyd meyd, cejn mejn mevacê yaw.
Medyayê xo de, wa çekuya "Roşan"î binusnê.
Wa, ê zî bivacê Roşan.
Soranan zî wa Roşan bivacê.
U hetta Farsan zî.
Yew embazê mi esto. Keyna xo Dimilkî û Hollandkî zana. Hîna qiçkeka. 8 serrîya. Keyneke emser bi maya xo şîya welat. Domanê (geda) dewe tenya bi Tirkî qal kerdê, feqîra mi zî se bikero, tenya menda. A zî şîya bi kal û pîranê dewê ra embaztîye kerda..Halê ma!
"Luye Cazuye" vatîşo ke çi weşo ziwanê ma de...
Keynekê qickekî ke naz kenê, binê çiman ra ewnenê, yan zî henî gilor gilor, şîrîn şîrîn qal kenê..
Inan ra vanê...
A nika, kam ke nê twitî wend, mutlaqa yew luye cazuye yêna aqlê ey/aye...:)
Weşê şima rê yêno yan nêyêno, Anf kirmanckî (zazakî), ziwanê ma zaf dînamik xebetnano. Helal bo nê embazan ra. Ê ke, timûtim xo pesnenê û di hîrê sloganan ra teber çîyek nênusnenê gere na raştîya bizanê. Heq heqo, gere heq bêro dayene.
Seba “Bingöl“ zuro pîler û verên na çekuya bi xo ya. Çekuya Bingöl’î xo ra Tirkî ya. Lê,hîkayeyê ke derûdormê na çekuye de ameyê qal kerdîş, bin ra, bingeh ra zurê. Qaşo hezaran golî estê.Şarê ma zî waşto, xo tirkan ra şîrîn (!) bimisno, nê zuran sey heqîqet qabûl kerdo. Şermo..!
Kam ke Liceyîj bibo, mîyanê ma de cayê ey/aye her tim berz o.
Herhal no wazîyet tarîx ra û heqperestîya înan ra yêno.
Hema pêro Liceyîjî kok ra heqşînas û xettê fikrîyayîṣê modernî de ca gênê.
Hele hem Liceyîj hem zî Dimilkî qal bikero, cayê ey/aye erjayetir o.
Roje de çend tenî qehwe şimena ez... willahî bi pereyê qehweyan ez xo rê rew ra bano ke lûxx viraştîbî.
Wa bibo...
Biciwîyo kêyfê qehwe û cixareyê mi...
"Pox" ma de çekuya ke balkeṣa. Yew meseleyî de eger çîyo ke xirabin bî, yan zî xercê plankerdîşî çîyek qewîmîya, na kelîma yêna gurînayene.
- Poxê to ra, o lajek şî kewt nê karê pîsan
- Poxê şima ra ez pêro sermayeyê xo vindî kerd
-Poxê merdimî ra, a cenîye kewte nê halî
Astorê sorî vazdanê zerê mi de...
Firnê înan de vengê nefeso germin
Singê înan de araqo berreqayîn
Çermê înan de belek bi belek lerzayîşo hîddetîn
Bedenê înan de heybeto esîl.
Astorê sorî vazdanê zerê mi de...
Rut
Isyankar
û
Kovî.
Ez, wextî ra heredîya.
Ez, cayê xo de sey put vinderta û wextî ra ewnena. Bi çim, bi aqil û bi zerrîya xo. Wext, vîyarîno verê çimanê mi de. Qîrrena ey ra. Qîrrena ke, wa mi bivîno. Nêêê, nêvîneno.
Wext ti biwazê-nêwazê, to keno binê bandora xo. Ti, her tim xulamê ê ya.
Çîyê ke ma zanîm, bawer kenîm yan zî bi canfedayî seveknenîm, hezar serrî bîn panc quriş nêkeno. Coka ez her tim vana, xercê ziwanî her çî tipûtalo. Çunkî ziwan deshezaran serrîyo ke ser pîyan de ro...Ne puk, ne laser, ne împaratorî, ne çîyo bîn, ey werte ra nêşikîyo ke wedarno.
Ceng, çixas jan bido zî her tim mezgê merdimî de merhaleye ke newe a keno. Eger yew şaro bindest, ceng de ser bikewo yan zî tewr tay bin mekewo, no hal, cuwayîşê newe, fikirkerdîşê newe ano meydan.